Η μοναξιά του καλλιτέχνη

* του Herman Hesse

Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι και καλλιτέχνες [...] που έχουν δύο ψυχές, δύο οντότητες μέσα τους, σ' αυτούς συνυπάρχουν το θείο και το δαιμονικό στοιχείο, το μητρικό και το πατρικό αίμα, η ευτυχία και ο πόνος υπάρχουν και έχουν μια εχθρική και μπερδεμένη σχέση μεταξύ τους [...]. Και οι άνθρωποι αυτοί, που η ζωή τους είναι πολύ ανήσυχη, βιώνουν μερικές φορές στις σπάνιες στιγμές της ευτυχίας μια άφατη και πολύ δυνατή ομορφιά, ο αφρός αυτής της ευτυχίας εκτινάσσεται μερικές φορές πολύ ψηλά και εκτυφλωτικά πάνω από τη θάλασσα του πόνου, ώστε αυτή η σύντομη και λαμπερή ευτυχία αστράφτοντας αγγίζει και μαγεύει τους άλλους. Έτσι γεννιούνται, σαν πολύτιμος και φευγαλέος αφρός ευτυχίας πάνω στη θάλασσα του πόνου, όλα εκείνα τα έργα τέχνης, όπου ο κάθε μοναδικός πονεμένος άνθρωπος ξεπερνά για μια ώρα τη μοίρα του κι έτσι η ευτυχία του αστράφτει σαν αστέρι κι εμφανίζεται σ' όλους τους άλλους, που το βλέπουν, σαν κάτι το αιώνιο και σαν δικό τους ευτυχισμένο όνειρο.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, όποιο όνομα και να 'χουν οι πράξεις και τα έργα τους, ουσιαστικά δεν έχουν καμιά ζωή, δηλαδή η ζωή τους δεν έχει υπόσταση, δεν έχει μορφή, δεν είναι ήρωες ή καλλιτέχνες ή στοχαστές με τον τρόπο που κάποιοι άλλοι είναι δικαστές, γιατροί, παπουτσήδες ή δάσκαλοι. Αντίθετα η ζωή τους είναι μια αιώνια, πονεμένη παλίρροια, είναι δυστυχισμένη και σπαραγμένη, είναι φριχτή και χωρίς νόημα, αφού κανείς δεν μπορεί να δει το νόημα που υπάρχει σε εκείνα ακριβώς τα σπάνια βιώματα, τις πράξεις, τις σκέψεις και τα έργα που φεγγοβολούν πάνω από το χάος μιας τέτοια ζωής. 

Στους ανθρώπους αυτούς γεννιέται η επικίνδυνη και φοβερή σκέψη πως ίσως ολόκληρη η ανθρώπινη ζωή είναι μια οδυνηρή πλάνη, ένα βασανιστικό και δυστυχισμένο έκτρωμα της αρχέγονης μητέρας, ένα άγριο και ζοφερά αποτυχημένο πείραμα της φύσης. Σ' αυτούς όμως γεννιέται ακόμα και μια άλλη σκέψη, πως ίσως ο άνθρωπος δεν είναι απλώς ένα κατά το ήμισυ λογικό ζώο, αλλά ένα θεϊκό παιδί που προορίζεται να μείνει αθάνατο.

* Από το βιβλίο του Herman Hesse, «Ο Λύκος της Στέπας» (μτφ. Νίκος Μπατσίδης, εκδ. «γράμματα», σ.45-46).